Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều áp lực từ cả trong và ngoài nước, việc Chính phủ tuyên bố xóa bỏ cơ chế thuế khoán, thay bằng hình thức tính thuế dựa trên doanh thu thực tế, đã khiến dư luận đặt ra nhiều câu hỏi: Đây có phải là cải cách mang tính tiến bộ hay lại là một phép thử khó khăn với hàng triệu hộ kinh doanh nhỏ lẻ?
Một quyết định không bất ngờ, nhưng không dễ dàng
Từ ngày 1/6/2025, theo Nghị định 70/2025/NĐ-CP, các hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên, hoặc hoạt động trong các ngành dễ phát sinh doanh thu cao như ăn uống, khách sạn, vận tải, bán lẻ… bắt buộc phải:
- Sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền có kết nối với cơ quan thuế;
- Kê khai thuế theo doanh thu thực tế, chấm dứt cơ chế thuế khoán.
Từ nay đến hết năm 2025 là giai đoạn chuyển tiếp, giúp hộ kinh doanh làm quen với quy trình mới. Đến 1/1/2026, cơ chế thuế khoán sẽ chính thức bị xóa bỏ hoàn toàn.
Cùng với đó, những ngưỡng doanh thu cũng được điều chỉnh:
- Doanh thu dưới 200 triệu đồng/năm: được miễn thuế GTGT và TNCN.
- Doanh thu trên 200 triệu đồng/năm: kê khai và nộp thuế theo tỷ lệ ngành nghề (GTGT 1–5%, TNCN 0,5–5%).
Rõ ràng, đây không phải là một chính sách triển khai bất ngờ. Chính phủ đã thiết kế lộ trình minh bạch, công khai và có giai đoạn thích nghi. Nhưng với hơn 36.000 hộ kinh doanh “biến mất” chỉ trong 6 tháng đầu năm 2025, lo ngại không phải không có cơ sở.
Tại sao lại siết “thuế trong” vào lúc này?
Bối cảnh toàn cầu hiện nay rất phức tạp. Ngày 2/4/2025, chính quyền Mỹ áp thuế 10% lên phần lớn hàng hóa nhập khẩu, kèm theo mức thuế “đối ứng” lên tới 46% với hàng hóa từ Việt Nam. Mặc dù Việt Nam được tạm hoãn áp dụng mức cao nhất, nhưng điều đó cho thấy nguy cơ bị Mỹ “trừng phạt thuế” vẫn đang lơ lửng. Một phần lý do: Mỹ cho rằng Việt Nam đang trở thành trạm trung chuyển hàng Trung Quốc, làm mất đi ý nghĩa của các chính sách bảo hộ.
Từ đó, Việt Nam buộc phải chuyển hướng chiến lược: giảm phụ thuộc vào khu vực FDI và định hướng xây dựng một nền kinh tế tự chủ, có nội lực mạnh. Việc cải cách thuế hộ kinh doanh chính là một bước đi trong lộ trình đó.
Trong khi hộ kinh doanh cá thể bị siết chặt thuế, thì khu vực doanh nghiệp chính thức lại được hỗ trợ:
- Miễn 100% thuế TNDN trong 3 năm đầu cho doanh nghiệp mới thành lập;
- Startups đổi mới sáng tạo còn được miễn thuế thêm 2 năm và giảm 50% trong 4 năm tiếp theo.
Rõ ràng, thông điệp rất rõ: Muốn làm giàu? Hãy làm giàu một cách chính quy, có đóng góp, có hóa đơn, có trách nhiệm.
Từ kiểm soát đến chuyển hóa: Hệ sinh thái số hóa toàn diện
Thay đổi chính sách thuế không đi một mình. Từ 2021, Việt Nam đã phổ cập CCCD gắn chip. Đến 1/7/2024, bắt buộc xác thực sinh trắc học với các giao dịch tài chính lớn. Từ 1/1/2025, toàn bộ tài khoản ngân hàng phải đối chiếu CCCD – nếu không sẽ bị hạn chế giao dịch trực tuyến.
Tất cả những bước đi này cho thấy, việc thu thuế không còn dựa vào ước lượng như trước. Mà sẽ dựa trên hệ thống dữ liệu thực, kết nối giữa tài khoản ngân hàng – hóa đơn điện tử – khai báo doanh thu.
Dưới góc nhìn tích cực, đây không chỉ là siết quản lý mà là xây nền cho một môi trường kinh doanh minh bạch hơn, hiện đại hơn, và công bằng hơn cho những người làm ăn chân chính.
Nhìn rộng hơn: Cải cách để sống còn
Theo các nhà kinh tế, nếu Việt Nam tiếp tục dựa vào lợi thế giá rẻ và gia công như hiện nay, thì sẽ mãi ở “tầng thấp” trong chuỗi giá trị toàn cầu. Trong khi đó, Mỹ đang trở thành điểm đến hấp dẫn của các dòng vốn khổng lồ:
- SoftBank, NVIDIA, Apple… công bố đầu tư 500–2.000 tỷ USD vào Mỹ;
- Trung Đông cũng cam kết rót 2000 tỷ USD vào thị trường Mỹ.
Trong bối cảnh này, Việt Nam không thể cạnh tranh bằng lao động giá rẻ nữa. Mà phải chuyển đổi sang nền sản xuất chất lượng cao, có sở hữu trí tuệ, có doanh nghiệp dẫn dắt.
Thuế mới – Áp lực trước mắt, cơ hội dài hạn
Chuyển từ thuế khoán sang thuế thực tế là một bước ngoặt lớn. Đúng, nó có thể làm nhiều người lo lắng. Nhưng về lâu dài, nó khuyến khích:
- Hộ kinh doanh minh bạch hóa hoạt động;
- Chuyển đổi lên doanh nghiệp để hưởng ưu đãi;
- Tăng thu cho ngân sách – để Nhà nước có nguồn lực tái đầu tư.
Một nền kinh tế muốn vươn mình không thể dựa trên sự “mập mờ” và “thỏa thuận miệng”. Phải có cơ sở dữ liệu, phải có quy chuẩn. Đó là cách để Việt Nam bước vào kỷ nguyên phát triển thực sự, chứ không chỉ làm giàu cho khẩu hiệu.
