1. Bối cảnh và tham vọng tăng trưởng
Nhiệm kỳ 2021–2025 của Chính phủ Việt Nam đang đi vào giai đoạn cuối cùng, với mục tiêu tăng trưởng GDP trên 8% trong năm 2025 vẫn được xem là vô cùng thách thức. Trong bối cảnh đó, Tổng Bí thư Tô Lâm đã đề xuất một mục tiêu cao hơn – tăng trưởng trên 10% cho năm 2026, năm đầu tiên của nhiệm kỳ mới, cùng với thu nhập bình quân đầu người đạt khoảng 5.400–5.500 USD. Đây là một chỉ tiêu đầy tham vọng, cao hơn tới 4 điểm phần trăm so với dự báo của Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), vốn ước tính Việt Nam chỉ đạt 6,7% trong năm 2025 và 6% trong năm 2026.
Tại Hội nghị Trung ương 13 khóa XIII, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh rằng tăng trưởng hai con số là “yêu cầu bắt buộc”, dù bản thân ông cũng thừa nhận đây là một nhiệm vụ “hết sức khó khăn”. Chính phủ và Thủ tướng Phạm Minh Chính đã thể hiện quyết tâm cao độ, coi đây là một phần trong “kỷ nguyên vươn mình” – chiến lược đưa Việt Nam trở thành quốc gia phát triển vào năm 2045. Tuy nhiên, việc đặt mục tiêu tăng trưởng cao trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đầy bất định đang đặt ra nhiều câu hỏi về tính khả thi và rủi ro tiềm ẩn.
2. Những thách thức hiện hữu
Theo Tổng cục Thống kê, ngay cả mục tiêu tăng trưởng 8,3–8,5% của năm 2025 đã được đánh giá là “vô cùng thách thức”. Dù tăng trưởng ba quý đầu năm 2025 đạt 7,85%, để chạm mốc 8,5% cả năm, GDP quý IV phải tăng tới hơn 10%, mức cao nhất kể từ năm 2011. Các định chế tài chính quốc tế cũng tỏ ra thận trọng hơn: IMF dự báo tăng trưởng Việt Nam ở mức 6,5% năm 2025 và 5,6% năm 2026, trong khi World Bank dự báo tương ứng là 6,6% và 6,1%.
Những con số này cho thấy khoảng cách rất lớn giữa mục tiêu của Việt Nam và đánh giá của các tổ chức quốc tế. Bên cạnh đó, các yếu tố bên ngoài đang ngày càng bất lợi: cuộc chiến thuế quan toàn cầu do Mỹ khởi xướng, xuất khẩu sang thị trường Mỹ suy giảm, và các chuỗi cung ứng bị gián đoạn. Mô hình tăng trưởng dựa vào xuất khẩu – trụ cột chính của nền kinh tế Việt Nam – đang đối mặt với áp lực tái cấu trúc.
3. Nguy cơ lạm phát và bong bóng tài sản
Để đạt được mức tăng trưởng hai con số, Việt Nam gần như chắc chắn phải đẩy mạnh tín dụng và cung tiền. Tăng trưởng tín dụng tính đến cuối tháng 9/2025 đã vượt 13,37%, và được dự báo có thể đạt 19–20% vào cuối năm – mức cao nhất trong 15 năm qua. Tổng dư nợ tín dụng ước tính khoảng 17,71 triệu tỷ đồng, tương đương 134% GDP, phản ánh mức độ phụ thuộc rất lớn vào ngân hàng.
Việc bơm thêm tiền vào nền kinh tế sẽ tạo áp lực lạm phát đáng kể. Lạm phát không chỉ làm giảm sức mua và tăng chi phí sinh hoạt, mà còn gây mất ổn định tỷ giá – yếu tố sống còn đối với nền kinh tế mở như Việt Nam. Bên cạnh đó, dòng tiền rẻ dễ chảy vào các kênh đầu cơ như bất động sản và chứng khoán, làm gia tăng rủi ro hình thành bong bóng tài sản. Dư nợ tín dụng bất động sản hiện đã vượt 4 triệu tỷ đồng, chiếm gần 1/4 tổng dư nợ toàn hệ thống – mức cao chưa từng có.
Kinh nghiệm trong nước cho thấy, tăng trưởng tín dụng nóng năm 2007 từng dẫn đến lạm phát kỷ lục 23% năm 2008, nợ xấu ngân hàng tăng vọt và kéo dài đến tận 2013. Bài học ấy vẫn còn nguyên giá trị khi Việt Nam đang đứng trước nguy cơ lặp lại chu kỳ cũ: tăng trưởng tín dụng cao, giá tài sản tăng mạnh, nhưng năng suất lao động và giá trị sản xuất không tăng tương ứng.
4. Sự phụ thuộc vào tín dụng và hệ lụy dài hạn
Cả Thống đốc Nguyễn Thị Hồng và Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước đều bày tỏ lo ngại về sự phụ thuộc quá mức vào tín dụng ngân hàng. Với tỷ lệ dư nợ tín dụng trên GDP đã vượt 134%, việc tiếp tục mở rộng cho vay không chỉ làm tăng rủi ro hệ thống mà còn khiến dòng vốn bị méo mó – chảy vào đầu cơ nhiều hơn là vào sản xuất thực.
Thực tế, các giai đoạn bơm tiền mạnh trong quá khứ không phải lúc nào cũng mang lại tăng trưởng bền vững. Ngược lại, hậu quả thường là lạm phát, bất bình đẳng gia tăng và suy giảm niềm tin vào đồng tiền nội tệ. Khi bất động sản trở thành nơi trú ẩn của dòng tiền, cơ hội sở hữu nhà ở của người dân càng xa vời, và nền kinh tế ngày càng dựa vào tăng giá tài sản thay vì năng suất.
Về xã hội, thu nhập tăng nhanh không đồng đều sẽ làm khoảng cách giàu nghèo mở rộng, gây bất ổn trong phân phối lợi ích và tạo sức ép lên tầng lớp trung lưu – động lực chính của tiêu dùng nội địa.
5. Tác động xã hội và môi trường
Tăng trưởng nóng không chỉ ảnh hưởng đến kinh tế mà còn tạo hệ lụy xã hội và môi trường. Việc duy trì tốc độ cao liên tục đòi hỏi khai thác lao động giá rẻ, kéo theo nguy cơ mất cân bằng an sinh. Di cư ồ ạt từ nông thôn ra đô thị gây áp lực lên hạ tầng và dịch vụ công, trong khi ô nhiễm môi trường, khai thác tài nguyên quá mức và biến đổi khí hậu lại đe dọa ngành nông nghiệp – trụ cột sinh kế của hàng chục triệu người.
Các chuyên gia cảnh báo rằng nếu Việt Nam chạy theo mục tiêu 10% mà không kiểm soát rủi ro, đất nước có thể rơi vào tình trạng “tăng trưởng ngắn hạn, thiệt hại dài hạn” – giống như những gì Trung Quốc hay Nhật Bản từng trải qua. Khi đó, chi phí khắc phục hậu quả môi trường, nợ công và nợ xấu có thể cao hơn nhiều so với lợi ích thu được.
6. Kết luận: Tăng trưởng 10% – giấc mơ hay thách thức nguy hiểm
Không thể phủ nhận rằng khát vọng tăng trưởng nhanh, mạnh, bền vững là cần thiết để Việt Nam thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình và vươn lên nhóm nước phát triển vào năm 2045. Tuy nhiên, mục tiêu tăng trưởng 10% trong bối cảnh hiện tại có thể được xem là quá mạo hiểm. Khi nền kinh tế còn phụ thuộc lớn vào tín dụng, xuất khẩu và lao động giá rẻ, việc đặt chỉ tiêu quá cao có thể khiến chính sách bị đẩy đến giới hạn, dẫn đến mất ổn định vĩ mô.
Thay vì chạy theo con số, Việt Nam cần tập trung vào cải cách cấu trúc, đa dạng hóa mô hình tăng trưởng, kiểm soát rủi ro tài chính, và đầu tư vào đổi mới sáng tạo, giáo dục và công nghệ xanh. Chỉ khi đó, tăng trưởng mới mang ý nghĩa thực chất – không phải là sự bốc đồng của một giai đoạn, mà là sức mạnh bền vững của cả một quốc gia.
Giấc mơ tăng trưởng 10% có thể chính đáng, nhưng nếu thiếu nền tảng và sự kiểm soát, nó sẽ biến thành một “canh bạc” – nơi thành công và khủng hoảng chỉ cách nhau một bước rất mong manh.
