I. Bối cảnh đàm phán Mỹ – Trung: Cân bằng quyền lực mới
Trong những ngày đầu tháng 6/2025, Mỹ và Trung Quốc chính thức bước vào vòng đàm phán mới nhằm giảm căng thẳng thương mại, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ cao. Đây là một bước đi được cả hai bên kỳ vọng nhằm “hạ nhiệt” xung đột, nhưng đồng thời cũng cho thấy sự thay đổi thế lực trong bàn cờ kinh tế toàn cầu.
Điểm đặc biệt của đàm phán lần này là không còn mang tính áp đặt đơn phương từ phía Mỹ như trước đây, mà thể hiện rõ sự đồng cấp quyền lợi, nơi cả hai quốc gia đều mang ra bàn những “con bài chiến lược” của mình.
II. Mỹ cần gì? Trung Quốc cần gì?
1. Mỹ – Sức mạnh công nghệ vượt trội
Mỹ là quốc gia đi đầu trong cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, với lợi thế vượt trội trong các lĩnh vực:
- Chip AI: Nvidia là một trong những doanh nghiệp dẫn đầu toàn cầu về công nghệ bán dẫn, đặc biệt trong mảng AI.
- Dịch vụ số toàn cầu: Các công ty như Google, Meta (Facebook), Microsoft, Amazon đã trở thành hạ tầng số toàn cầu, được cả thế giới sử dụng – từ cá nhân đến doanh nghiệp, từ dịch vụ tới an ninh mạng.
Mỹ không xuất khẩu hàng hóa truyền thống như quần áo, giày dép – mà là xuất khẩu “dịch vụ công nghệ cao”, nơi biên lợi nhuận lớn và mang lại ảnh hưởng toàn cầu.
2. Trung Quốc – Thế mạnh tài nguyên chiến lược
Đáp lại, Trung Quốc có một “vũ khí chiến lược” rất mạnh: đất hiếm – nguyên liệu tối quan trọng trong sản xuất chip, pin năng lượng, công nghệ quốc phòng và AI.
- Trung Quốc hiện chiếm 70% sản lượng đất hiếm toàn cầu, nắm vai trò độc tôn trong chuỗi cung ứng loại nguyên liệu này.
- Không có đất hiếm, Mỹ không thể vận hành được chuỗi sản xuất chip, máy bay chiến đấu, năng lượng tái tạo, và thậm chí là công nghệ vũ khí.
Vì vậy, bàn đàm phán Mỹ – Trung lần này là sự trao đổi công bằng: Mỹ sẵn sàng nới lỏng một số lệnh cấm xuất khẩu công nghệ (ví dụ như chip AI) để đổi lấy việc Trung Quốc mở rộng tiếp cận đất hiếm.
III. Việt Nam đứng ở đâu trong cuộc chơi này?
1. Việt Nam cũng có đất hiếm, nhưng đang “mất bài”
Việt Nam là một trong số ít quốc gia có trữ lượng đất hiếm đáng kể. Trong vài năm gần đây, Việt Nam từng được kỳ vọng sẽ trở thành đối tác chiến lược thay thế Trung Quốc trong chuỗi cung ứng tài nguyên chiến lược này, đặc biệt khi Mỹ và phương Tây tìm cách “thoát Trung”.
Tuy nhiên, nếu Mỹ và Trung Quốc đã đạt được một thỏa thuận ngầm về đất hiếm, thì quân bài chiến lược của Việt Nam trở nên kém giá trị hơn. Việc “mất giá” này buộc Việt Nam phải cân nhắc lại chiến lược đàm phán và định vị lại vai trò trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
2. Cái giá phải trả của Việt Nam
Ngay cả khi Mỹ gỡ bỏ thuế quan đối với hàng hóa Trung Quốc, họ vẫn giữ lại mức thuế với Việt Nam đối với một số mặt hàng – theo phát biểu của Bộ trưởng Thương mại Mỹ gần đây.
Do đó, để được tiếp cận thị trường Mỹ thuận lợi hơn, Việt Nam sẽ phải trả một cái giá khác – có thể là:
- Mở cửa sâu hơn trong các lĩnh vực kinh tế mà Mỹ quan tâm (như tài chính, ngân hàng, logistics…).
- Đáp ứng yêu cầu cao hơn về minh bạch, bảo hộ sở hữu trí tuệ, môi trường, vốn là điều mà các doanh nghiệp Mỹ thường đặt nặng.
- Thậm chí, có thể chịu sức ép từ các điều kiện địa chính trị và chiến lược, vượt ngoài thuần túy kinh tế.
IV. Kết luận: Thời điểm nhạy cảm, chiến lược khôn ngoan
Đàm phán Mỹ – Trung trong tháng 6/2025 là một bước ngoặt trong tái định hình quan hệ thương mại toàn cầu. Khi hai siêu cường bắt đầu “đặt ngang hàng” và trao đổi các lợi ích chiến lược, các quốc gia nhỏ và vừa như Việt Nam sẽ khó tận dụng được các lợi thế tạm thời như trước.
Việt Nam, nếu không có chiến lược rõ ràng và khôn ngoan, có thể bị đẩy ra khỏi bàn chơi lớn, hoặc buộc phải “trả giá” nhiều hơn để giữ được lợi thế tiếp cận thị trường.
