Trong bối cảnh Nghị quyết 68 tạo hành lang pháp lý và định hướng chiến lược cho kinh tế tư nhân vươn lên, dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam – với tổng mức đầu tư hơn 67 tỷ USD – đang chứng kiến bước ngoặt lịch sử: khu vực tư nhân trở thành lực lượng chủ công.
Hai doanh nghiệp lớn là Vin Group (qua công ty thành viên VinSpeed) và Thaco đã chính thức bước vào cuộc đua tham gia thực hiện dự án có quy mô lớn nhất lịch sử hạ tầng Việt Nam.
VinSpeed – Tốc độ, quy mô và hệ sinh thái đồng bộ
VinSpeed đề xuất phương án táo bạo: hoàn thành toàn tuyến trong 5 năm, tổng đầu tư khoảng 61 tỷ USD, trong đó 20% vốn tự có, 80% vay từ nhà nước không lãi suất trong 35 năm. Vin cam kết vận hành 99 năm, đồng thời phát triển các khu đô thị vệ tinh dọc tuyến theo mô hình TOD (Transit-Oriented Development), tận dụng tối đa hệ sinh thái Vingroup như Vinhomes, VinFast, VinBus.
Lợi thế lớn của Vin nằm ở hệ sinh thái niêm yết với vốn hóa vượt 40 tỷ USD, khả năng huy động vốn linh hoạt và kinh nghiệm phát triển bất động sản quy mô lớn.
Thaco – Nội địa hóa và bảo lãnh tài chính
Thaco cũng đề xuất tổng mức đầu tư gần 61,35 tỷ USD, triển khai trong 7 năm theo hai giai đoạn, với 20% vốn tự có, 80% còn lại vay từ các tổ chức trong và ngoài nước có bảo lãnh và hỗ trợ lãi suất từ nhà nước trong 30 năm. Thaco cam kết không chuyển nhượng dự án cho đối tác nước ngoài, đồng thời thúc đẩy nội địa hóa toàn diện, hợp tác với doanh nghiệp nội trong chuyển giao công nghệ và sản xuất.
Tuy nhiên, hạn chế về kênh huy động vốn (do chưa niêm yết) và cam kết giữ cổ phần chi phối của nhà sáng lập có thể khiến khả năng hấp thụ vốn quy mô lớn bị giới hạn.
Góc nhìn tài chính: Ai mạnh hơn về vốn?
Xét về tài sản, Vin Group vượt trội, trong khi Thaco chỉ đạt khoảng 7,2 tỷ USD tài sản cuối 2024. Về khả năng huy động, Vin có lợi thế từ thị trường chứng khoán và các công ty con niêm yết. Thaco thì hạn chế do chưa niêm yết và khó tăng vốn mà vẫn đảm bảo cổ phần chi phối cho gia đình sáng lập.
Về mô hình tài chính, Vin chọn vay ngân sách không lãi suất, trong khi Thaco chọn vay thị trường có bảo lãnh lãi suất. Phương án của Vin giúp nhà nước kiểm soát rủi ro lãi suất tốt hơn, giảm áp lực ngân sách khi lãi suất thị trường biến động.
Không phải ai làm, mà là làm tốt hay không
Quan trọng hơn việc “ai” thực hiện dự án là dự án có được thực hiện hiệu quả, đúng tiến độ, kiểm soát chi phí và tạo động lực phát triển đô thị hay không. Mô hình TOD không chỉ là xu hướng mà là giải pháp chiến lược để giãn dân đô thị, giảm áp lực hạ tầng trung tâm, thúc đẩy kinh tế vùng và tăng cơ hội tiếp cận nhà ở cho người dân.
Dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam, nếu thực hiện thành công, sẽ không chỉ là công trình hạ tầng – mà là cú hích chiến lược cho cải cách thể chế, tái cơ cấu kinh tế vùng và nâng tầm năng lực doanh nghiệp tư nhân Việt Nam.
