Ngày 9/9/2025, Nghị quyết 05/2025/NQ-CP chính thức có hiệu lực, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong định hướng phát triển thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam. Theo đó, trong vòng 5 năm thí điểm, Việt Nam sẽ xây dựng sàn giao dịch crypto riêng, hướng tới mục tiêu tạo dựng một thị trường minh bạch, quản lý chặt chẽ, gắn liền với tài sản thực. Đây là bước đi mang tính chiến lược, đặt Việt Nam vào quỹ đạo của cuộc đua kinh tế số toàn cầu, đồng thời cũng khơi dậy nhiều tranh luận trái chiều.
Một bộ phận dư luận hoài nghi, cho rằng ngay cả thị trường chứng khoán sau hơn 20 năm vẫn còn tồn tại vấn đề minh bạch, liệu sàn crypto có đủ sức vận hành hiệu quả? Tuy nhiên, bên cạnh sự thận trọng là những kỳ vọng lớn: sàn crypto có thể trở thành động lực mới giúp Việt Nam bổ sung dự trữ ngoại hối, thu hút vốn đầu tư, đồng thời mở ra cơ hội cho hàng triệu doanh nghiệp và nhà đầu tư.
Cơ hội chiến lược từ thị trường tài sản mã hóa
Để hiểu rõ vai trò của sàn crypto, cần làm rõ khái niệm. Theo Nghị quyết 05/2025/NQ-CP, tài sản mã hóa là tài sản số được phát hành, lưu trữ và chuyển giao trên nền tảng blockchain, đảm bảo tính bảo mật, xác thực và toàn vẹn. Khác với “tiền ảo” hay “tiền số” mà công chúng thường nhầm lẫn, tài sản mã hóa phải được bảo chứng bằng tài sản thực – như bất động sản, hàng hóa, hoặc quyền sở hữu trí tuệ.
Cơ chế này giúp tài sản mã hóa trở thành cầu nối giữa kinh tế thực và kinh tế số. Ví dụ, một nông dân ở Đắk Lắk có thể phát hành token đại diện cho 1 kg cà phê để huy động vốn, thay vì phụ thuộc vào vốn vay ngân hàng với lãi suất cao. Tương tự, bất động sản trị giá hàng chục tỷ đồng có thể được “chia nhỏ” thành hàng nghìn token, giúp người trẻ có cơ hội đầu tư với số vốn thấp. Mô hình này đã được Singapore triển khai từ 2019 và giúp tăng thanh khoản thị trường nhà đất thêm 20–30%.
Trên bình diện vĩ mô, sàn crypto còn giúp giải quyết vấn đề cấp bách về ngoại hối. Việt Nam hiện dự trữ khoảng 90 tỷ USD, chỉ đủ cho 12–13 tuần nhập khẩu, dễ bị tổn thương trước biến động tỷ giá và căng thẳng thương mại. Việc phát hành token gắn với bằng sáng chế, tài sản trí tuệ hay nhà máy công nghệ có thể thu hút vốn ngoại trực tiếp từ các nhà đầu tư toàn cầu, bổ sung ngoại tệ và giảm áp lực vay nợ quốc tế. Đây là yếu tố then chốt để Việt Nam dịch chuyển từ nền kinh tế gia công sang đổi mới sáng tạo.
Không thể bỏ qua yếu tố cạnh tranh khu vực. Singapore đã tận dụng khung pháp lý crypto từ năm 2019 để thu hút hơn 200 tỷ USD vốn FDI vào fintech, góp phần nâng GDP kinh tế số thêm 2–3%. Thái Lan từ 2022 cũng ghi nhận FDI fintech tăng 15% nhờ sàn crypto. Với dân số trẻ (50% dưới 35 tuổi), tỷ lệ phổ cập internet 70% và thuộc nhóm 5 quốc gia có mức độ tham gia crypto cao nhất thế giới, Việt Nam đang sở hữu lợi thế lớn, nhưng nếu chậm chân sẽ bỏ lỡ cơ hội chiến lược.
Bài học từ chứng khoán và thực trạng thị trường crypto
So sánh với thị trường chứng khoán là một cách nhìn hợp lý. Từ chỉ 2 công ty niêm yết năm 2000, đến nay Việt Nam có hơn 1.600 công ty trên sàn, với vốn hóa gần bằng GDP. Thị trường chứng khoán đã chứng minh vai trò là kênh huy động vốn hiệu quả, nhưng vẫn còn hạn chế về tính minh bạch và thanh khoản.
Trong khi đó, thị trường crypto ở Việt Nam đã phát triển mạnh mẽ trong “vùng xám” pháp lý, với giá trị nắm giữ ước tính 100 tỷ USD và dòng vốn blockchain đạt 105 tỷ USD trong giai đoạn 2023–2024 (Chainalysis). Lợi nhuận từ crypto năm 2023 được ước tính 1,2 tỷ USD, song phần lớn thất thu thuế do giao dịch diễn ra trên các sàn quốc tế như Binance. Nếu không có sàn riêng, dòng vốn này tiếp tục chảy ra ngoài, làm giàu cho nền kinh tế khác và gia tăng rủi ro an ninh tài chính.
Thách thức và rủi ro
Tuy nhiên, triển khai sàn crypto không đơn giản. Trước hết, chi phí vốn là rào cản lớn. Theo quy định, chỉ những sàn có vốn tối thiểu 10.000 tỷ VND (khoảng 400 triệu USD) mới được cấp phép, với giới hạn sở hữu nước ngoài 49%. Điều này có thể dẫn đến tình trạng độc quyền, tăng chi phí giao dịch và khiến nhà đầu tư so sánh bất lợi với các sàn quốc tế vốn có phí rất thấp.
Một rủi ro khác đến từ quy định yêu cầu chuyển toàn bộ giao dịch về sàn nội địa trong vòng 6 tháng sau khi sàn đầu tiên đi vào hoạt động. Với lượng nắm giữ 100 tỷ USD chủ yếu trên sàn ngoại, áp lực rút vốn và chuyển đổi có thể gây biến động lớn, thậm chí kích hoạt bán tháo. Ngoài ra, nhu cầu chuyển đổi USD sang VND trong ngắn hạn có thể làm tăng áp lực tỷ giá, trái ngược với mục tiêu ổn định ngoại hối ban đầu.
Kinh nghiệm quốc tế cho thấy cần lộ trình mềm dẻo. Ấn Độ từng áp thuế 30% với crypto năm 2022 mà không có giai đoạn chuyển đổi, dẫn đến 20% nhà đầu tư rút vốn ra nước ngoài và thất thoát 5 tỷ USD. Việt Nam cần tránh “cú sốc chính sách” tương tự, thay vào đó áp dụng lộ trình từng bước và chuẩn bị hạ tầng kỹ thuật đủ mạnh để xử lý khối lượng giao dịch khổng lồ.
Một thách thức lâu dài chính là yếu tố minh bạch và giám sát. Thị trường chứng khoán sau 25 năm vẫn còn tồn tại vấn đề thao túng giá và chậm công bố thông tin. Nếu sàn crypto không được giám sát chặt chẽ, nguy cơ rửa tiền, gian lận và mất niềm tin là điều khó tránh khỏi, bất chấp các quy định an ninh cấp 4 hay cơ chế chống rửa tiền.
Triển vọng tương lai
Nếu triển khai thành công, sàn crypto có thể trở thành kênh huy động vốn chiến lược cho khu vực tư nhân – vốn chiếm 40% GDP và 85% việc làm. SMEs và startup blockchain có thêm kênh gọi vốn linh hoạt, trong khi nhà đầu tư được tiếp cận cơ hội đa dạng, minh bạch và chi phí thấp hơn. Dòng vốn FDI fintech có thể tăng thêm 20–30%, góp phần củng cố dự trữ ngoại hối và giảm áp lực tỷ giá. Đồng thời, nguồn thuế từ giao dịch crypto có thể bổ sung hàng tỷ USD mỗi năm cho ngân sách, phục vụ đầu tư hạ tầng số và giáo dục.
Việt Nam đặt mục tiêu GDP 600 tỷ USD vào năm 2030, hướng tới nền kinh tế thu nhập cao vào năm 2045. Trong lộ trình này, sàn giao dịch tài sản mã hóa không chỉ là công cụ tài chính, mà là một cấu phần quan trọng của chiến lược chuyển đổi số và hội nhập kinh tế toàn cầu. Thành công hay thất bại sẽ phụ thuộc vào khả năng cân bằng giữa đổi mới và quản lý, giữa tốc độ và sự thận trọng.
Kết luận
Sàn giao dịch crypto tại Việt Nam là một tham vọng lớn, vừa mang tính cấp bách, vừa hàm chứa rủi ro. Nó có thể trở thành động lực mới giúp bổ sung ngoại hối, hỗ trợ doanh nghiệp, thu hút FDI và bảo vệ nhà đầu tư. Nhưng nếu triển khai thiếu lộ trình hợp lý và cơ chế giám sát minh bạch, nguy cơ bất ổn tài chính là rất lớn.
Trong bối cảnh kinh tế số toàn cầu đang tăng tốc, việc chậm chân đồng nghĩa với bỏ lỡ cơ hội. Việt Nam đang ở ngã rẽ chiến lược: hoặc tận dụng lợi thế dân số trẻ và tiềm năng thị trường để bứt phá, hoặc tiếp tục để dòng vốn chảy ra ngoài. Lựa chọn này sẽ định hình vị thế của Việt Nam trong bản đồ kinh tế số châu Á trong thập kỷ tới.
