Trong bối cảnh tăng trưởng mạnh mẽ của nền kinh tế, một hiện tượng đang gây ra nhiều lo ngại âm ỉ nhưng nghiêm trọng – đó là sự mất giá của đồng tiền Việt Nam (VND) so với USD. Đây không chỉ là vấn đề tỷ giá đơn thuần, mà phản ánh toàn diện trạng thái sức khỏe của nền kinh tế, hiệu quả chính sách tiền tệ, và mức độ tự chủ tài chính của quốc gia.
Tỷ giá tăng nhanh, niềm tin vào VND đang suy yếu
Chỉ trong 8 tháng đầu năm 2025, tỷ giá VND/USD đã tăng từ khoảng 25.300 – 25.500 lên tới 26.400 – 26.600. Tức là VND đã mất gần 5% giá trị chỉ trong chưa đầy một năm. Thậm chí trong ngày 20/8, chỉ trong vòng 2 tiếng đồng hồ, tỷ giá đã nhảy thêm 45 đồng – điều hiếm thấy trong điều hành tỷ giá tại Việt Nam.
Điều đáng nói là trong bối cảnh lãi suất tiền gửi ngân hàng chỉ quanh mức 4,3–5,5%/năm, thì mức trượt giá 5% của tiền đồng đã bào mòn toàn bộ lợi nhuận của người gửi tiết kiệm, gây ra làn sóng lo ngại về việc giữ tiền mặt đang mất dần giá trị thực.
Cung tiền tăng mạnh – nguyên nhân sâu xa của áp lực tỷ giá
Theo Ngân hàng Nhà nước, tổng phương tiện thanh toán (cung tiền M2) đã tăng 7,5% chỉ trong 7 tháng đầu năm – tương đương hơn 1,34 triệu tỷ đồng, mức tăng cao hơn trung bình cả năm trong suốt một thập kỷ qua. Gộp cả năm 2023 và 2024, tổng cung tiền đã tăng thêm hơn 3,8 triệu tỷ đồng – gấp hơn 3 lần quy mô của cả nền kinh tế năm 2015.
Điều này đồng nghĩa với một lượng tiền cực lớn đang được bơm ra thị trường – một phần tất yếu trong chiến lược nới lỏng tiền tệ để kích thích tăng trưởng. Và sự mất giá của đồng tiền là cái giá phải trả.
Vì sao Việt Nam phải đánh đổi?
Việt Nam đang đứng trước khát vọng bứt phá trở thành một “con rồng mới” của châu Á. Muốn đạt mục tiêu tăng trưởng >8%/năm, trong bối cảnh dân số vàng dần khép lại, nền kinh tế buộc phải tận dụng giai đoạn ngắn ngủi còn lại này để đầu tư mạnh mẽ vào hạ tầng, sản xuất, công nghệ, và nâng cấp chuỗi giá trị.
Thay vì tiết chế, chính phủ đã lựa chọn con đường mở rộng tài khóa – thể hiện qua kế hoạch giải ngân 1,048 triệu tỷ đồng đầu tư công trong năm 2025, và gần đây nhất là lễ khánh thành và khởi công 250 công trình trên toàn quốc với tổng vốn 1,28 triệu tỷ đồng. Đây là mức đầu tư chưa từng có trong lịch sử Việt Nam.
Ngân hàng Nhà nước đang “chơi một canh bạc tinh vi”
Trước áp lực tỷ giá, thay vì siết chặt chính sách tiền tệ – vốn sẽ làm triệt tiêu các động lực đầu tư – NHNN đã chọn một chiến lược khéo léo và đầy toan tính: can thiệp gián tiếp vào thị trường ngoại hối thông qua hợp đồng bán USD kỳ hạn (forward).
Khác với giao dịch giao ngay (spot), việc bán kỳ hạn 180 ngày có hủy ngang cho phép NHNN ổn định kỳ vọng thị trường mà không phải thực sự dùng đến dự trữ ngoại hối – vốn hiện chỉ vào khoảng 80 tỷ USD, mức tối thiểu để đảm bảo an toàn tài chính quốc gia. Cùng lúc đó, NHNN cũng bơm tiền qua thị trường mở (OMO), vừa đảm bảo thanh khoản cho ngân hàng, vừa chủ động điều tiết lãi suất ngắn hạn.
Mục tiêu kép ở đây là: duy trì lãi suất thấp để hỗ trợ tăng trưởng, chấp nhận một mức mất giá nhất định của VND, nhưng kiểm soát trong giới hạn an toàn.
Liệu chiến lược này có hiệu quả?
Về ngắn hạn, việc chấp nhận để VND mất giá nhẹ, đồng thời giữ ổn định mặt bằng lãi suất, sẽ kích thích đầu tư tư nhân và khu vực sản xuất, từ đó thúc đẩy tăng trưởng GDP – yếu tố then chốt để vượt bẫy thu nhập trung bình.
Tuy nhiên, nếu không quản trị được kỳ vọng thị trường, chiến lược này cũng tiềm ẩn rủi ro lớn: mất kiểm soát tỷ giá, suy giảm niềm tin vào đồng nội tệ, và hệ lụy dây chuyền tới lạm phát, tiêu dùng, cũng như khả năng trả nợ nước ngoài.
Việt Nam đang bước vào một giai đoạn phát triển đầy tham vọng, nhưng cũng không kém phần rủi ro. Chính sách nới lỏng tiền tệ đang được thiết kế một cách linh hoạt và “có kiểm soát”, tuy nhiên vẫn là một canh bạc lớn giữa tăng trưởng và ổn định.
