Trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu nhiều biến động và cuộc chiến thương mại chưa có dấu hiệu hạ nhiệt, Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đã kêu gọi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) hạ lãi suất ngay lập tức. Đây không đơn thuần là một động thái chính trị, mà là bước đi chiến lược nhằm phục vụ mục tiêu phục hồi và tái định hình vai trò kinh tế của nước Mỹ trên bản đồ toàn cầu.
1. Mục tiêu tái thiết nền sản xuất Mỹ
Kể từ khi nhậm chức, Tổng thống Trump luôn nhấn mạnh mục tiêu “đưa sản xuất trở lại nước Mỹ”. Đây là trục xuyên suốt trong chính sách thuế, thương mại và cả định hướng tiền tệ của ông. Để hiện thực hóa điều này, việc duy trì mặt bằng lãi suất thấp là điều kiện cần thiết. Một nền lãi suất cao sẽ làm tăng chi phí vay vốn, giảm khả năng tiếp cận tín dụng của doanh nghiệp – đặc biệt là nhóm doanh nghiệp sản xuất đang được khuyến khích tái định cư từ Trung Quốc và các quốc gia khác trở về Mỹ.
Trong bối cảnh các chính sách thuế của Trump gây tổn thương trực tiếp đến ngành hàng tiêu dùng, việc hạ lãi suất là biện pháp cấp thiết để bù đắp thông qua kích thích đầu tư và tiêu dùng nội địa.
2. Lãi suất – công cụ then chốt để duy trì tăng trưởng
Trump hiểu rõ: khi cầu tiêu dùng suy giảm do thuế, chính sách tiền tệ nới lỏng là đòn bẩy duy nhất có thể giúp vực dậy tăng trưởng. Bằng cách gây áp lực lên FED, Trump muốn đẩy nhanh tiến trình hạ lãi suất, mở rộng thanh khoản và tạo điều kiện cho dòng vốn rẻ chảy vào khu vực sản xuất, từ đó phục vụ cho chiến lược tái công nghiệp hóa.
3. Đồng USD suy yếu trong cơ chế “tự suy yếu”
Mặc dù FED chưa cắt giảm lãi suất, nhưng đồng USD đã suy yếu mạnh. Từ mức 98,6 vào cuối năm 2023, chỉ số DXY đã giảm đáng kể, cho thấy thị trường đã tự điều chỉnh kỳ vọng vào triển vọng kinh tế Mỹ.
Nguyên nhân chính của sự suy yếu này gồm:
- Niềm tin vào kinh tế Mỹ suy giảm: Thuế quan leo thang khiến triển vọng tăng trưởng bị hạ thấp. IMF và nhiều tổ chức quốc tế liên tục điều chỉnh giảm dự báo GDP của Mỹ.
- USD không còn là kênh trú ẩn ưu tiên: Các quốc gia như Trung Quốc đã nhanh chóng cắt giảm dự trữ ngoại hối bằng USD, thay vào đó là tích trữ vàng. Điều này khiến giá vàng tăng vọt, lên mức kỷ lục 3.464 USD/ounce – thể hiện niềm tin toàn cầu vào đồng USD đang lung lay.
Cơ chế truyền dẫn tỷ giá mất hiệu lực: Trong các chu kỳ trước, khi ECB hoặc BOE hạ lãi suất, USD thường mạnh lên do lợi suất tương đối hấp dẫn. Tuy nhiên, trong lần này, dù FED chưa giảm lãi suất, USD vẫn giảm. Điều này cho thấy kỳ vọng tăng trưởng của Mỹ đang ở mức thấp chưa từng có.
4. Góc nhìn lịch sử: Từ quốc gia sản xuất đến quốc gia phát hành thanh khoản
Lịch sử kinh tế thế giới cho thấy, những quốc gia từng cung cấp thanh khoản cho toàn cầu (Tây Ban Nha, Anh, Mỹ) đều bắt đầu từ một nền công nghiệp hùng mạnh. Khi mất đi năng lực sản xuất, họ dần đánh mất vị thế phát hành tiền tệ chủ đạo.
- Tây Ban Nha từng kiểm soát dòng chảy bạc toàn cầu, nhưng mất vai trò khi nền sản xuất yếu đi.
- Anh thống trị thế giới nhờ sản xuất công nghiệp và hệ thống thuộc địa, nhưng khi chuyển nền sản xuất ra nước ngoài, vị thế tài chính cũng suy giảm.
- Mỹ từ sau Thế chiến II trở thành công xưởng của thế giới, nắm giữ vàng và thống trị thanh khoản toàn cầu qua hệ thống Bretton Woods. Nhưng ngày nay, sản xuất đã dịch chuyển sang Trung Quốc và các nước Đông Nam Á.
Từ đó, ta có thể hiểu vì sao Trump luôn nhấn mạnh việc đưa sản xuất trở về Mỹ – đó không chỉ là vấn đề việc làm hay cân bằng thương mại, mà là vấn đề cốt lõi để Mỹ duy trì vị thế “quốc gia phát hành thanh khoản” cho thế giới.
5. Tác động đến Việt Nam
Từ góc nhìn Việt Nam, việc đồng USD suy yếu có thể mang lại tác động tích cực trong ngắn hạn qua việc giảm áp lực tỷ giá, giúp ổn định nhập khẩu. Tuy nhiên, nếu nguyên nhân sâu xa đến từ suy thoái kinh tế Mỹ, thì đây lại là tín hiệu đáng lo ngại – vì Mỹ là đối tác thương mại lớn, là động lực tiêu thụ quan trọng với hàng hóa xuất khẩu Việt Nam.
Kết luận
Yêu cầu hạ lãi suất của Trump không đơn thuần là một động thái bốc đồng chính trị, mà phản ánh tầm nhìn chiến lược về vị thế dài hạn của nước Mỹ. Để duy trì quyền phát hành thanh khoản, Mỹ phải giữ được năng lực sản xuất. Và để giữ được năng lực sản xuất, chi phí vốn thấp là điều kiện tiên quyết.
Trong bối cảnh đó, sự suy yếu của đồng USD là cả hệ quả và dấu hiệu cảnh báo cho những chuyển dịch lớn trong cấu trúc quyền lực kinh tế toàn cầu.
